6. Atrakcje turystyczne
--------------------------
Pomogę jak mogę... ku...a, dlaczego człek tak daleko teraz mieszka
Zabytkami są wszak już same obiekty kolejowe - m.in. wiadukty, zabudowania dworcowe itd. W sprawie atrakcji pozakolejowych odświeżyłem sobie strare kniżki i pamięc własną. Tak na wszelki wypadek miniprzewodnik, żeby wiedzieć co warto ewentualnie pozwiedzać po drodze pradawnego szlaku handlowego (bursztynowego) z Sambii na Mazowsze
Szczytno:
- na przesmyku jezior Długiego i Małego zachowane fragmenty murów, fosa i szopa dawnego zamku krzyżackiego z ok. 1360 roku, potem przebudowanego na "najpiekniejszą rezydencję myśliwską Prus" (wszystko na podwórzu i zapleczu nowszego budynku tzw. "zamku")
- W tzw. "zamku" (wybudowanym w latach 30 na miejscu ruin wcześniejszego) znajduje się Muzeum Mazurskie z interesującym oddziałem etnograficznym, wieża Juranda (oczywiście podróbka - ale nie wszyscy muszą to wiedzieć
- Barokowy kościół ewangelicko-augsburski z 1714-19
- Neogotycki kościół parafialny Wniebowzięcia NMP z 1899 roku
- Neogotycka kaplica Baptystów z 1903 roku
- Pseudoklasycystyczny budynek strostwa z 1885 roku przy ul. Warszawskiej 5
- Klasycystyczny zajazd z XIX wieku przy ul. Pasymskiej 6
- Chata mazurska z szalowanym szczytem i tzw. "pazdurem" przy ulicy M. Kononickiej 19
- Kamieniczki z XIX wieku przy ul. Odrodzenia i Kościuszki
- grób Krzysztofa Klenczona (rodowity Mazur, kultowy gość od Czerwonych Gitar) oraz jego pomnik-głaz przed Domem Kultury (ul. Polska)
- piękny cmentarz ewangelicki przy drodze na Ostrołekę
- Resztki umocnień z okresu I i II wojny swiatowej ciągnące się wzdłuż rzeczki Wałpuszanki
Lemany:
- drewniane chałupy mazurskie z XVIII/XIX wieku (nr 16, 15)
- przy przejeździe kolejowym na polnej drodze w kierunku Leman znajdowała się kiedyś ładownia towarowa
- stary cmentarz ewangelicki na wschodnim brzegu j. Lemańskiego
Zielonka-Wałpusz
- przy przejeździe kolejowym wzgórze 165 m n.p.m. - doskonały punkt widokowy (20 m ponad poziomem toru)
- w Zielonce zabytkowe chałupy mazurskie z XIX wieku
- nad j. Wałpusz (1 km na wschód od przejazdu) liczne ośrodki wypoczynkowe, wypożyczalnie sprzętu, plaże
Nowe Kiejkuty
- mazurskie domy drewniane z XIX wieku (nr 41, 41)
- 400 m na wschód od stacji widokowe wzgórze 197,2 m n.p.m.
- ok. kilometra na północ, w lesie na innym wzgórzu (granica oddziałów 82/83) spory głaz narzutowy - pomnik przyrody
- na okolicznych wzgórzach na wschód od osady odnaleziono liczne kurhany staropruskie
- na wschód (ok. 2 km) w lasach nad malowniczym j. Łęsk tzw. Jabłońskie Góry z najwyższym w tym rejonie wzniesieniem 207 m n.p.m., ośrodki wypoczynkowe nad jeziorem. Spacerek wskazany
Jabłonka
- j.w. dojście nad j. Łęsk
- na wschodnim brzegu jeziora (niestety ok. 3 km k/Orzyn) znajduje się leśny rezerwat flory kserotermicznej (czyli po polsku - roślinności stepowej) "Kulka", 100 letni bór sosnowo-dębowy.
Olszewki Mazurskie
- stare chałupy mazurskie
- 500m w strone Dźwierzut, w lesie niedaleko przy toru, po północnej stronie stary mazurski cmentarz
Dźwierzuty:
- Gotycko-barokowy kościół ewangelicko-augsburski z wieżą z 1399 roku
- Dom pastora z XVIII wieku
- Neogotycki kościoł katolicki p.w. Przenajświętszej Trójcy z 1880 roku
- kilometr na płd. zach. malownicze j. Sasek Wielki z wyspą, z okolicznych wzgórz piękne widoczki (do 30 metrów różnicy poziomów), pod drugiej stronie jeziora widać zalesione i owiane legendami wzgórza tzw. Łysej Góry 191 m n.p.m. (była tam wysoka wieża obserwacyjna)
Targowska Wola
- stare chałupy mazurskie
- nad j. Szczepankowskie prowadziła wspominana w postach bocznica ze stacji... oj przydałaby się
- nieco na południe tor mija "wąwozy" dawnych żwirowni - dziś pięknie porośniętych lasami, znajdowała się tu niegdyś ładownia (lata 30)
Grodziska
- przejeżdżamy Kanał Dymerski i widać tzw. Dymerskie Łąki po zachodniej stronie toru, znakomity przykład "szału" osuszania olbrzymich mazurskich jezior w XIX wieku pod uprawne poldery
Kobułty
- dwa stare kościoły (katolicki i ewangelicki) b.d.
- fantasyczne klimaty w głębokich na kilkanaście metrów wąwozach kompleksu leśnego na płn. zach. od stacji
Labuszewo:
- pomnik przy drodze, a na miejscowym cmentarzu groby znanych mazurskich patriotów i historyków: Bogumiła Labusza i Gustawa Leydinga (ok. 1 km na zachód od toru), przy dawnym przejeździe była niegdyś zapewne ładownia
Rudziska:
- przystanek Alaska, totalne odludzie... znów przecinamy Kanał Dymerski
Zabrodzie:
- na wysokości osady przepust, w tym miejscu przecinamy historyczną granicę Warmii i Mazur. Od 1466 do 1772 roku (ponad 300 lat) była tu granica państwowa pomiędzy Koroną a Księstwem - potem Królestwem - Prus. Zabrodzie leżało już na "polskiej" Warmii (sama nazwa - "za brodem" granicznym), natomiast osada Rudziska na "pruskich" Mazurach
- ok. kilometra na zachód od leśniczówki Rudziska (niedaleko przejazdu) rezerwat-torfowisko "Zabrodzie"
Biskupiec:
- Gotycki kościół parafialny św. Jana Chrzciciela z 1580 roku przebudowywany 1728-1881
- Pseudoromański kościół ewangelicko-augsburski z 1868 roku
- Kamieniczki z XIX wieku (ul. Floriańska i Warszawska)
- na terenie części zabudowań stacyjnych oraz przy browarze utworzono w 1939 roku jenieckie obozy pracy (początkowo 500 polskich jeńców ze Stabławek, po 1940 roku 1000 jeńców francuskich, potem rosyjskich)
- ok. 1,5 km na południe od centrum na północnym brzegu jez. Kraksy resztki staropruskiego grodziska (dojazd ulicami Mickiewicza i Żeromskiego), dalej potężna zapora przegradzająca jezioro na dwie części
Ufff. Trzeba będzie sporo popedałować na pochyleniach - zwłaszcza pod Nw. Kiejkutami - za to potem z górki
Prowizoryczny profil podłużny wygląda następująco (wysokości w m n.p.m.): Szczytno ~144; Lemany 146,7; Ochódno ~160; Nw. Kiejkuty ~170; Jabłonka ~160; Rudziska 163,5; Biskupiec ~155.
Pozdrówko
Cezar