Reaktywacja linii kolejowych - inspiracje

Obecne oblicze stalowych szlaków;

Moderatorzy: Sebastian Marszał, bastard

Awatar użytkownika
Adam Dąbrowski
DYŻURNY RUCHU
Posty: 1139
Rejestracja: 24 wrz 2004, 17:26
Lokalizacja: Warszawa/Olsztyn

Reaktywacja linii kolejowych - inspiracje

Post autor: Adam Dąbrowski »

Od kilku lat temat wykluczenia komunikacyjnego w Polsce, w który wpisuje się również kwestia likwidacji kolejowych połączeń pasażerskich oraz ich ewentualnej reaktywacji, jest obecny w szerokiej debacie publicznej. Sporą rolę odegrały dwie w pewien sposób uzupełniające się książki wydane w 2019 r.: „Ostre cięcie. Jak niszczono polską kolej” Karola Trammera, przyglądająca się problemowi bardziej od strony branżowej, oraz „Nie zdążę” Olgi Gitkiewicz, traktująca bardziej o jego społecznych skutkach. O wykluczeniu komunikacyjnym zaczęli wspominać politycy oraz samorządowcy. To bardzo dobrze, gdyż jeszcze jakiś czas temu – poza branżą i gronem pasjonatów transportu – nie mówiło się o tym w ogóle. Mam natomiast poczucie, że po zdiagnozowaniu problemu (późnym, bo późnym, ale jednak...) i bardzo trudnym pogodzeniu się z faktem, że pewnych zdarzeń z przeszłości po prostu już nie zmienimy, konieczne jest jak najszybsze przeniesienie ciężaru dyskusji na działania przyszłościowe.

Jednym ze sposobów szukania korzystnych rozwiązań jest podglądanie, co i jak robi się w innych krajach, szczególnie takich, gdzie kolej uchodzi za dobrą lub przynajmniej lepszą, niż w Polsce. Oczywiście nie wszystko da się przełożyć wprost, trzeba brać pod uwagę różnice rozwojowe, ustrojowe, mentalne itd. Z pewnością z wielu doświadczeń da się jednak skorzystać, zaczynając chociażby od usystematyzowania zagadnienia.

Otwieram niniejszy temat, aby stał się on miejscem „podrzucania” różnych ciekawych inspiracji. Mam nadzieję, że znajdą się chętni do zapoznania się z materiałami, do komentowania ich, analizowania, wyciągania własnych wniosków, a także dzielenia się kolejnymi odkryciami.


*****

Na pierwszy ogień idzie moim zdaniem bardzo interesujący niemiecki dokument pt. „Na agendzie: reaktywacja linii kolejowych” („Auf der Agenda: Reaktivierung von Eisenbahnstrecken”), który został opublikowany w sierpniu 2022 r. przez Związek Niemieckich Firm Transportowych (VDV – Verband Deutscher Verkehrsunternehmen). Można uznać, że jest to „świeżynka”. :!:

https://www.vdv.de/vdv-reaktivierung-vo ... flage.pdfx

Kto jest autorem?

VDV w obecnej postaci powstało w 1991 r., po połączeniu trzech związków funkcjonujących wcześniej oddzielnie w Republice Federalnej Niemiec i Niemieckiej Republice Demokratycznej. Organizacja (strona internetowa: https://www.vdv.de/) zrzesza około 600 podmiotów zaangażowanych w różny sposób w przewozy pasażerskie w ramach publicznego transportu zbiorowego oraz w kolejowe przewozy towarowe w Niemczech.

Listę członków związku można znaleźć w specjalnej wyszukiwarce: https://www.vdv.de/mitgliedersuche.aspx

VDV zajmuje się doradztwem oraz wspiera podmioty członkowskie i polityków, wspiera wymianę doświadczeń i know-how między podmiotami członkowskimi oraz przygotowuje różnego rodzaju dokumenty o charakterze technicznym, operacyjnym, prawnym i ekonomicznym. Reprezentuje również interesy podmiotów członkowskich wobec parlamentów, władz, przemysłu i innych instytucji. W związku z tym VDV, oprócz siedziby głównej w Kolonii, posiada także biura w Brukseli (biuro europejskie) i Berlinie (biuro stołeczne). W strukturze VDV znajduje się 9 grup regionalnych, 6 komisji generalnych i 19 komisji eksperckich, stwarzających przestrzeń do pracy dla ok. 500 ekspertów zatrudnionych na zasadzie wolontariatu.

Tyle z opisu przedstawionego na stronie internetowej związku.

Co zawiera część tekstowa?

Biorąc pod uwagę datę publikacji dokumentu „Na agendzie: reaktywacja linii kolejowych” oraz przedstawioną wyżej charakterystykę organizacji VDV, można chyba ostrożnie założyć, że dokument prezentuje aktualny i raczej powszechny w branży sposób myślenia na temat reaktywacji zamkniętych linii kolejowych na zachód od Odry.

Ze słowa wstępnego dowiadujemy się, że dwie poprzednie edycje dokumentu miały być impulsem stanowiącym odpowiedź na słabnące zainteresowanie tematyką reaktywacji nieczynnych linii kolejowych w Niemczech (czy my przypadkiem nie doświadczamy tego w Polsce?!). Wbrew wcześniejszym obawom przedstawiona w starszych wersjach dokumentu lista linii kolejowych proponowanych do reaktywacji nie tylko nie okazała się za długa, ale została nawet uzupełniona przez niektóre kraje związkowe o kolejne propozycje, co stało się przesłanką do przygotowania trzeciej edycji opracowania. Podstawowy cel publikacji został osiągnięty – polityczne i społeczne zainteresowanie tematyką znacznie wzrosło, czego efektem stały się konkretne działania podejmowane na szczeblu federalnym i krajów związkowych. Wprowadzono m. in. nową procedurę oceny rentowności inwestycji związanych z reaktywacją linii kolejowych, uwzględniającą w znacznie większym stopniu szerokie spektrum różnego rodzaju korzyści społecznych. Dzięki temu znacznie łatwiej dziś w Niemczech inicjować tego typu działania i przyłączać się do nich. Jako dalsze ważne plany wskazano między innymi poprawę prawa planistycznego oraz wprowadzenie moratorium na wyłączanie linii kolejowych z eksploatacji.

Po wstępie następują rozdziały dotyczące wybranych aspektów reaktywacji linii kolejowych:
  • Reaktywacja sprzyja klimatowi. Idea reaktywacji linii kolejowych jest zgodna z polityką klimatyczną. Interesujące, że właśnie ten aspekt został wskazany jako pierwszy. Przypadek? Chyba nie. W Niemczech patrzy się na te sprawy inaczej, niż w naszym kraju.
  • Reaktywacja wzmacnia obszary słabe pod względem strukturalnym. Problem migracji ludności z obszarów wiejskich do obszarów zurbanizowanych występuje również w Niemczech. Jedną z podstawowych przyczyn tego zjawiska jest niewystarczająca dostępność publicznego transportu zbiorowego na terenach słabiej rozwiniętych. Skoro piszą to Niemcy, to co mamy powiedzieć my? W każdym razie w dokumencie postawiono wniosek, że jednym z powodów reaktywowania przewozów pasażerskich na liniach kolejowych powinno być właśnie odpowiednie kształtowanie polityki strukturalnej kraju. Dokładnie tak, a nie odwrotnie.
  • Ośrodki średniej wielkości: w żadnym wypadku bez połączenia kolejowego. W rozdziale wskazano, że nawet w stosunkowo gęsto zaludnionym kraju średniej wielkości, jakim jest Republika Federalna Niemiec, nie każda miejscowość może być podłączona do sieci kolejowej. Należy jednak, w szczególności dla ośrodków regionalnych i ośrodków średniej wielkości, zagwarantować pewne minimalne standardy połączeń transportowych. W rozdziale wskazano podstawowe statystyki związane z tym zagadnieniem.
  • Szanse w ruchu towarowym. Ruch towarowy również może być czynnikiem uzasadniającym reaktywację linii kolejowej, choć rzadko kiedy sam w sobie (jak na liniach Abelitz – Aurich z inicjatywy Enercon czy Altenkirchen – Selters z inicjatywy Schütz-Werke), a zwykle jedynie jako uzupełnienie reaktywacji podyktowanej potrzebami w ruchu pasażerskim. Co ważne, w dzisiejszych czasach bilans środowiskowy przedsiębiorstw nie jest już postrzegany tylko jako wyraz ich moralnego wizerunku, ale także jako argument marketingowy, który jest pożądany przez klientów i/lub inwestorów i jest istotny z ekonomicznego punktu widzenia. Stwarza do podstawy do dalszego przenoszenia przewozów towarowych na kolej. W tym celu wymagane jest zapewnienie odpowiedniej infrastruktury, w tym ogólnodostępnych punktów i dróg ładunkowych. Ważne jest również takie kształtowanie polityki, aby atrakcyjne było zakładanie lub reaktywowanie bocznic kolejowych. 1 marca 2021 r. weszły w życie nowe wytyczne federalne w tym zakresie , które mają sprawić, że tworzenie nowych i reaktywacja istniejących bocznic będą bardziej atrakcyjne, niż dotychczas.
  • Błędy przeszłości. Siekiera Beechinga? „Optymalizacja” polskiej sieci kolejowej? W Niemczech też to przerabiano, mniej więcej w połowie lat 70-tych…
  • Los tras. W rozdziale znajdziemy bardzo cenne informacje dotyczące tego, w jaki sposób postępowano w Niemczech z liniami kolejowymi, na których zamknięto ruch pociągów. Fizyczna likwidacja i pozbycie się gruntów w byle jaki sposób? Nic z tych rzeczy… Zamykając linie kolejowe od razu brano pod uwagę możliwość ich przyszłej reaktywacji. Wykorzystano wiele sposobów zabezpieczenia nieużywanej infrastruktury lub chociaż pozostałego po niej pasa terenu. Jedną z form takiego działania było tworzenie dróg rowerowych na dawnych torowiskach.
  • Reaktywacja czy droga rowerowa? W ostatnich dziesięcioleciach aż do chwili obecnej w śladzie wielu nieczynnych linii kolejowych w Niemczech powstały drogi rowerowe. W niektórych przypadkach stworzenie takiej drogi było nawet decydującym powodem zamknięcia lub likwidacji linii kolejowej. Dobrze przyjęta przez rowerzystów infrastruktura cieszy się zwykle dużym powodzeniem, stąd pomysły ewentualnej odbudowy linii kolejowej i reaktywacji przewozów budzą ich opór (nawet, jeśli droga rowerowa z założenia miała być tylko rozwiązaniem tymczasowym). Z tego powodu VDV wraz z TransportTechnologie-Consult Karlsruhe GmbH (TTK) opracowały w lipcu 2022 r. dokument pt. „Reaktywacja linii kolejowych – wskazówki dotyczące łączenia transportu kolejowego z ruchem rowerowym i pieszym” („Reaktivierung von Eisenbahnstrecken – Hinweise zur Kombination von Schienenverkehr mit Rad- und Fußverkehr”). W dokumencie znajdziemy m. in. przekroje poprzeczne zgodne z obowiązującymi niemieckimi wymaganiami technicznymi. Link: https://www.vdv.de/vdv-reaktivierung-vo ... orced=true
  • Reaktywacja czy połączenie autobusowe? Kolej, autobusy i elastyczne formy usług transportowych powinny być wykorzystywane na równi, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty. W ramach zintegrowanego planowania transportu nie należy likwidować przewozów autobusowych w przypadku reaktywacji linii kolejowej, ale środki finansowe przeznaczone na ten cel powinny być wykorzystane na poprawę usług dowozu i wywozu realizowanych autobusami. Należy również pamiętać, że nie zawsze reaktywacja linii kolejowej jest korzystniejsza od rozwoju transportu autobusowego.
  • Wytyczne dla reaktywacji linii kolejowych. We wrześniu 2017 r. VDV opublikował „Wytyczne dla reaktywacji linii kolejowych – przygotowanie, koncepcja i realizacja” („Leitfaden zur Reaktivierung von Eisenbahnstrecken – Vorbereitung, Konzeption und Umsetzung”) jako poradnik dla osób zaangażowanych w projekty reaktywacji linii kolejowych, który podsumowuje doświadczenia znanych ekspertów w tego typu działaniach. Kolejny przewodnik jest obecnie opracowywany przez niemiecki Centrum Badań nad Transportem Kolejowym (DZSF) w imieniu rządu federalnego. Link: https://www.vdv.de/vdv-leitfaden-zur-re ... ecken.pdfx
  • Nowe możliwości dzięki znacznie ulepszonym instrumentom finansowym. W ostatnich latach w Niemczech miały miejsce zmiany prawne, które ułatwiają finansowanie reaktywacji linii kolejowych. Jest to wyraźny sygnał, że państwo i kraje związkowe stawiają na rozwój kolejowych połączeń lokalnych.
  • Przesłanki dla reaktywacji. Tocząca się dyskusja na temat reaktywacji linii kolejowych, również w Polsce, często jest prowadzona w sposób chaotyczny. Dokument VDV porządkuje to zagadnienie, wskazując podstawowe przesłanki, jakie mogą uzasadniać reaktywację linii kolejowej. Mowa tu łącznie o 10 funkcjach, a mianowicie:
    • funkcja rozbudowy – dalszy rozwój potencjału pasażerskiego poprzez rozbudowę istniejących kolejowych połączeń pasażerskich,
    • funkcja połączenia – utworzenie brakującego wcześniej kolejowego połączenia pasażerskiego pomiędzy obszarami o dużym natężeniu ruchu,
    • funkcja rozwoju – rozwój niedocenianych wcześniej w regionie kolejowych połączeń pasażerskich w celu stworzenia lepszej podstawowej oferty transportu publicznego,
    • funkcja odciążenia – odciążenie istniejących szlaków komunikacyjnych w aglomeracjach i obszarach podmiejskich poprzez przeniesienie ruchu na kolej,
    • funkcja transportu dalekobieżnego – poprawa oferty lub jakości dalekobieżnego pasażerskiego transportu kolejowego,
    • funkcja integracji europejskiej – utworzenie brakującego połączenia transgranicznego,
    • funkcja ruchu towarowego – ulepszenie warunków wykonywania przewozów towarowych,
    • funkcja odporności – poprawa warunków stabilności eksploatacji („trasy zapasowe”),
    • funkcja turystyczna – lepszy rozwój turystyczny danego regionu,
    • funkcja strategiczna – stworzenie ważnych dróg transportowych o znaczeniu militarnym (zagadnienie nowe, wynikające z agresji Rosji na Ukrainę).
    Powyższe funkcje zostały w rozdziale szczegółowo opisane, a następnie wykorzystane w tabeli zbiorczej (w formie kolorowych kwadracików) jako ogólne uzasadnienie każdej z przedstawionych propozycji reaktywacji.
  • Konflikty interesów między sposobami użytkowania. Przy reaktywacji linii kolejowych należy uwzględniać nie tylko wskazane wyżej aspekty i funkcje, ale również potencjalne konflikty pomiędzy różnymi rodzajami ruchu kolejowego, w szczególności między intensywnym ruchem towarowym i pasażerskim.
Co zawiera część ilustracyjna?

Na str. 18-19 przedstawiono legendę do prezentowanych dalej tabel.
Na str. 21 przedstawiono ogólną mapę z zaznaczonymi ośrodkami regionalnymi oraz ośrodkami średniej wielkości, które mają dostępu do regularnych pasażerskich przewozów kolejowych. Dodatkowy opis metodyki przyjętej przy tworzeniu tej mapy zawarto na str. 20.
Na str. 22-23 przedstawiono szczegółową mapę niemieckiej sieci kolejowej, na której zaznaczono linie kolejowe proponowane do reaktywacji. Kolor czerwony dotyczy linii kolejowych wskazanych już w poprzednich edycjach dokumentu, zaś kolorem niebieskim przedstawiono nowe propozycje.
Na str. 24-29 przedstawiono tabelę zawierającą podstawowe informacje na temat ośrodków średniej wielkości pozbawionych dostępu do regularnych pasażerskich przewozów kolejowych, a także ogólną ocenę rozsądności reaktywacji takich przewozów i ewentualne spostrzeżenia.
Na str. 30-43 przedstawiono propozycje reaktywacji linii kolejowych ze wskazaniem przesłanek (wspomniane kolorowe kwadraciki), priorytetu, ram czasowych oraz z ewentualnymi spostrzeżeniami.

Nie prowadziłem jeszcze szczegółowej analizy propozycji przedstawionych w dokumencie, ale data wydania, charakterystyka wydawcy oraz bardzo czytelny sposób opracowania skłoniły mnie do jego prezentacji. Z pewnością jest to interesująca "baza wiedzy" na temat wielu regionalnych linii kolejowych w Niemczech. Pozostaje mi zachęcić wszystkich czytających ten post do poświęcenia czasu i przejrzenia dokumentu, najlepiej z jednoczesnym podglądaniem przebiegu opisanych linii kolejowych na OpenRailwayMap, OpenStreetMap lub Google Maps.

Wiem, że na Forum zaglądają osoby dość dobrze rozeznane w realiach niemieckich. Co sądzicie na temat tego dokumentu?

Powyższe pytanie adresowane jest zresztą do wszystkich. :smile:


*****

Tłumaczenie dokumentu. Ponieważ pokusiłem się o przetłumaczenie ważniejszych części dokumentu (wspomagałem się Google Translate, Deepl i jako-taką znajomością języka), w załączniku przesyłam archiwum z plikiem komentarzy. Po rozpakowaniu archiwum plik komentarzy można zaimportować do dokumentu pdf pobranego ze strony VDV. Na wszelki wypadek - z uwagi na prawa autorskie - nie chcę republikować całego dokumentu. Za niedokładności w tłumaczeniu z góry przepraszam.
Załączniki
220900_VDV_Publikation-Reaktivierung-von-Eisenbahnstrecken_3-Auflage (kom).zip
(63,48 KiB) Pobrany 116 razy
Pozdrawiam serdecznie,
Adam Dąbrowski
wczesniej
Towarowy
Posty: 5
Rejestracja: 11 paź 2022, 13:09

Re: Reaktywacja linii kolejowych - inspiracje

Post autor: wczesniej »

Witaj! Dziękuję za przesłanie ciekawego pytania dotyczącego wykluczenia komunikacyjnego w Polsce i możliwych rozwiązań tego problemu.

Jednym ze sposobów na poprawę sytuacji jest reaktywacja kolejowych połączeń pasażerskich w miejscach, gdzie zostały one zlikwidowane. Może to być szczególnie ważne w przypadku małych miejscowości, które zostały odcięte od sieci komunikacyjnej i stały się izolowane od reszty kraju. Reaktywacja połączeń kolejowych może być kosztowna, ale może przynieść długofalowe korzyści, takie jak poprawa dostępności i mobilności mieszkańców oraz zwiększenie atrakcyjności turystycznej tych miejsc.

Innym sposobem na zmniejszenie wykluczenia komunikacyjnego jest poprawa infrastruktury drogowej w rejonach, gdzie jest ona słaba lub nieistniejąca. Może to obejmować budowę nowych dróg lub remont istniejących, co umożliwi łatwiejszy transport osób i towarów.

Również rozwój transportu zbiorowego, takiego jak autobusy czy tramwaje, może przyczynić się do zmniejszenia wykluczenia komunikacyjnego. Może to obejmować np. rozbudowę sieci transportu miejskiego lub uruchomienie nowych połączeń autobusowych między miastami.

Ponadto, ważne jest zapewnienie dostępu do transportu dla osób z ograniczeniami ruchowymi lub z innych powodów niezdolnych do samodzielnego poruszania się.

Administracja: usunięto podpis z linkiem komercyjnym.
ODPOWIEDZ